ĐỀN MẪU THÁI NIÊN- ĐIỂM NHẤN CHO TRỤC XƯƠNG SỐNG TIỀM NĂNG DU LỊCH TÂM LINH BẢO THẮNG
Đền Mẫu Thái Niên, tọa lạc tại xã Thái Niên, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai, là một di tích lịch sử văn hóa gắn liền với đời sống tín ngưỡng và văn hóa của người dân địa phương, Đền thờ “Đức Quốc Mẫu” Liễu Hạnh – một trong tứ thánh bất tử của dân tộc Việt Nam. Với bề dày lịch sử hàng trăm năm, ngôi đền không chỉ là nơi sinh hoạt tâm linh mà còn là một minh chứng sống động cho những thăng trầm của vùng đất giàu truyền thống này.
Lịch sử hình thành và phát triển
Đền Mẫu Thái Niên được xây dựng từ trước những năm 1890, thậm chí có thể sớm hơn, theo các tư liệu lịch sử và lời kể của các bậc cao niên. Ban đầu, ngôi đền được dựng bằng gỗ với kiến trúc ba gian truyền thống, bên trong có tượng pháp và hai ông hộ pháp bảo vệ. Trong giai đoạn Pháp thuộc, khi thực dân Pháp tiến hành khai thác mỏ quặng và xây dựng tuyến đường sắt qua khu vực này, ngôi đền đã bị di chuyển khỏi vị trí ban đầu do những sự cố tâm linh xảy ra trong quá trình thi công.
Năm 1950, đền bị cháy và đến năm 1971, trận lũ lịch sử đã cuốn trôi nhiều hiện vật quý giá của đền. Tuy nhiên, lòng tôn kính đối với ngôi đền vẫn được duy trì qua việc thủ nhang rước lô nhang về thờ tại gia; đến năm 1972 bà con nhân dân trong vùng góp công, góp sức xây dựng lại ngôi đền bằng gỗ, mái lợp cỏ gianh. Đến năm 2016, các viên chức của Bảo tàng tỉnh Lào Cai đã tiến hành khảo sát và thu thập tư liệu nhằm phục dựng lại lịch sử của đền. Hiện nay, hòn đá tảng từng được dùng làm cột kê cột gỗ của đền vẫn còn tồn tại, dù đã bị vùi lấp bởi đất cao lanh.
Giá trị văn hóa và tâm linh
Ngôi đền không chỉ là nơi thờ cúng mà còn là điểm tựa tinh thần cho người dân địa phương. Vào các ngày rằm và mùng 1 âm lịch hàng tháng, đền mở cửa để đón tiếp người dân và du khách đến lễ bái. Đền Mẫu Thái Niên đã trở thành biểu tượng văn hóa tâm linh của cộng đồng dân cư nơi đây, gắn liền với truyền thống cách mạng và lịch sử đấu tranh bảo vệ quê hương trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ hay tiễu phỉ.
Hiện trên địa bàn xã Thái Niên vẫn còn nhiều dấu tích của thời kỳ kháng chiến chống Pháp như trụ tời quặng qua sông, mố cầu và bệ trụ tời... Một số hiện vật minh chứng cho quá trình xây dựng quê hương, đất nước như: cột điện và đường dây kéo điện từ nhà máy nhiệt điện đầu tiên trên địa bàn thôn Múc, thôn Thái Niên, nền móng khu nhà ở của công nhân thi công xây dựng cầu Làng Giàng… Tất cả những dấu tích đó đều mình chứng cho quá trình gìn giữ đấu tranh bảo vệ bình yên của đất nước và các ngôi đền như Đền Ngòi Bo, đền Đồng Ân, đền Mẫu Thái Niên đều là những minh chứng, bằng chứng cho quá trình lịch sử và dòng chảy văn hóa của quê hương Bảo Thắng.
Tiềm năng phát triển du lịch văn hóa tâm linh
Với vị trí nằm dọc theo sông Hồng, Đền Mẫu Thái Niên có tiềm năng trở thành một điểm đến hấp dẫn trong chuỗi du lịch văn hóa tâm linh của tỉnh Lào Cai nói chung và là điểm nhấn cho trục "xương sống" tiềm năng du lịch tâm lịch Bảo Thắng. Kết hợp cùng các di tích nổi tiếng khác như Đền Bảo Hà, Đền Thượng và Đền Mẫu thành phố Lào Cai, nơi đây hứa hẹn sẽ thu hút đông đảo du khách trong hành trình khám phá cội nguồn văn hóa Việt Nam.
Ngoài ra, việc kết nối Đền Mẫu Thái Niên với các điểm di tích như Đền Âu Cơ (Phú Thọ), Đền Đông Cuông (Yên Bái) sẽ tạo nên một tuyến du lịch liên vùng đặc sắc. Điều này không chỉ góp phần bảo tồn giá trị lịch sử mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch của địa phương.
Định hướng bảo tồn và phát triển
Xác định chiến lược phát triển du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, đồng chí Lý Thị Vinh - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy – Bí thư Huyện ủy Bảo Thắng đã trực tiếp chỉ đạo các cơ quan, đơn vị hữu quan cùng các địa phương tập trung bảo tồn và phát huy giá trị các di tích lịch sử văn hóa trên địa bàn, trong đó có Đền Mẫu Thái Niên. Cùng với Đền Mẫu Thái Niên, các di tích như Đền Ngòi Bo, Đền Đồng Ân, Đền Cô Ba, khu di tích Soi Cờ - Soi Giá và địa điểm lưu niệm Bác Hồ tại xã Thái Niên sẽ được đầu tư tu bổ, tạo nên những điểm nhấn quan trọng trong hành trình khám phá lịch sử và văn hóa địa phương. Đây cũng sẽ là một trong những “địa chỉ đỏ” tiêu biểu để giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử dân tộc, về tình yêu nước và tinh thần cách mạng bất khuất của cha ông ta.
Đặc biệt, việc phục hồi tuyến đường sắt khổ 1 mét từ ga Lào Cai đến ga Làng Giàng sẽ mang lại nhiều cơ hội phát triển du lịch cho xã Thái Niên và các khu vực lân cận. Kết hợp với tiềm năng nông nghiệp địa phương như thương hiệu bưởi Múc nổi tiếng, mô hình du lịch trải nghiệm nông nghiệp cũng đang được quan tâm đầu tư phát triển.
Đền Mẫu Thái Niên không chỉ là một di sản văn hóa tâm linh mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết và lòng yêu nước của người dân nơi đây. Với những giá trị đặc biệt về lịch sử và văn hóa, ngôi đền xứng đáng trở thành một điểm đến quan trọng trong hành trình khám phá di sản văn hóa Việt Nam. Việc bảo tồn và phát huy giá trị của Đền Mẫu Thái Niên sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế du lịch bền vững cho Bảo Thắng nói riêng và tỉnh Lào Cai nói chung.
Ngày 09/6/2025, Đền Mẫu Thái Niên chính thức được UBND tỉnh Lào Cai xếp hạng là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Đây là một bước ngoặt quan trọng trong việc khẳng định giá trị của ngôi đền đối với cộng đồng địa phương cũng như du khách thập phương. Ngày 19/6/2025, UBND huyện Bảo Thắng sẽ tổ chức Lễ đón Bằng xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh cho Đền Mẫu Thái Niên. Đây sẽ là dịp để người dân và du khách cùng chiêm bái và tri ân những giá trị văn hóa tâm linh mà ngôi đền mang lại. Trân trọng kính mời quý khách thập phương tới dự Lễ và chiêm bái Đền Mẫu.